ویرانه های خاموش در مسیر مکران- هند

             بندر گوادر در دوره استعمار - سال 1863 میلادی

مکرانا - از ابتدای شکلگیری حملات اعراب تهاجمات بسیاری به سرزمین های شرقی از جمله هند بوقوع پیوسته است. از اولین حمله در زمان خلیفه عمر بن خطاب در 644 میلادی تا فتح نهایی آن توسط ولید ششم در 712 میلادی که همراه با پیروزی ها و شکست هایی بوده اند . اما در آن برهه از زمان بسیاری از شهرهای اشغال شده دارای ثروت زیاد و طبعا از اهمیت استراتژیکی بالایی برای اعراب برخوردار بودند، منجمله شهرهای ساحلی مکران.

بر طبق گفته اصطخری و ادریسی از ارمیل تا شهری بنام "کمبلی" یا "اوسلی" بسمت هند دو شبانه روز راه است و در آنجا دو مکان وجود دارد که بدلیل موقعیت خود اغلب به اشتباه گرفته می شوند. و بر همین خطا بسیاری از جغرافیدانان آن دو مکان را یکسان در نظر گرفته اند. اما آنها در نقشه ی ابن حوقل بوضوح جدای از هم ترسیم شده اند. در واقع فقط باید جستجو نمود که کدام شهر از آندو در مسیر هند قرار دارند. این راه پس از گذر از شهر ارمیل به بندر باستانی دیبل منتهی می شود. مسیری که از طریق "اوسلی" به پیش می رود به احتمال قوی از سایت تاریخی "اوتال" عبور خواهد کرد. در نزدیکی این روستا ویرانه هایی یافت شده است که قطعا متعلق به دوران اسلامی میباشند و هیچ تردیدی باقی نیست که آنها مرتبط به شهر "اوسلی" هستند.

خرابه هایی بنام "خیرکوت" در غرب روستای لیاری (از توابع کراچی امروزی) کشف شده است. ما همچنین بر طبق یافته های قرون وسطی می دانیم که شهر "کمبلی" در نزدیکی دریا بوده است و خط ساحلی دریا شکل گرفته در قرون وسطی درست در نزدیکی سایت "خیرکوت" قرار داشته است. حتی امروز تحت شرایط جزر و مد خاص، ممکن است خط ساحلی در نزدیکی لیاری قرار بگیرد.

ویرانه های خیرکوت بسیار گسترده است و شواهد بسیاری از اشغال آن توسط اعراب دلالت دارد و به احتمال زیاد این مسئله در قرون وسطی اتفاق افتاده است. در واقع "کمبلی" تنها پاسخ به این سوال است ، بعلاوه آنکه در مسیر مستقیم ارمیل- دیبل قرار گرفته است.

از تمام شهرهای مذکور با گذر از "منابری" و شهر کوچک اما پرجمعیت "خور" (در نزدیکی زیارت و جنوب شرقی کویته امروزی) می توان به بندر دیبل رسید.

اصطخری از این مکان با نام "منهباری" ، ابن حوقل با نام "منبناتا" و ادریسی با عنوان "منابری" اسم برده اند. ذکر نام یک مکان با چند لفظ متشابه درواقع یکی از اصلی ترین مشکلاتی است که تحقیقات مورخین را با مشکل مواجه می نماید. اما برخی شواهد تاریخی نشان می دهد احتمالا مکانی بنام "منجاباری" در کنار دره ی سند وجود داشته است. در مقابل شهر جدید و معروف منصوره در حدود 40 مایل در شمال شرقی حیدرآباد. اما بدلیل اینکه فاصله شهر جدید منصوره با بندر دیبل از فاصله شهرهای تاریخی ذکر شده کمتر است ازین فرضیه صرفنظر می شود.

پس از پذیرش موقعیت بندر دیبل و مدنظر قرار دادن توضیحات ادریسی در مورد این شهر که می گوید: "در محل پستی واقع شده" و چشمه ها، گلزار و باغ ها در اطراف آن بسیار است، با اندکی تردید می توان گفت محل سایت باستانی "منهباری"، مکانی در اطراف کراچی امروزی بنام "ماگرپیر" است.

موقعیت ماگرپیر از آنجا که در میان حصاری از تپه ها، چشمه های آب گرم و باغ ها قرار گرفته از این مکان موقعیت منحصربفردی در منطقه ساخته است. علاوه بر آن برخورداری از ساحل و معماری بسیار زیبا و تاریخی به اهمیت آن افزوده است.

هرچند ممکن است "منهباری" بنا به گفته ی بطلمیوس بعنوان پایتخت باستانی هندو- سکاها شناخته شود. با این حال نکات بسیار جالب و مهمی نیز در نظریات سایر جغرافیدانان موجود است. پرداختن به این مسئله اندکی طولانی خواهد بود ، اما دلایل خاصی وجود دارند که این نظریه را مورد توجه قرار می دهد. همچنین شواهد آشکاری از وجود شهر "خور" در نزدیکی "آبگیرهای ملیر" کراچی به اثبات رسیده است. جایی که تعدادی مقبره ی زیبا متعلق به دوران اسلامی نیز وجود دارد. در فاصله ای نه چندان دور از آنجا روستایی بنام "خیر" قرار دارد که محل اصلی شهر باستانی در نزدیکی آنجاست، محل مورد نظر در مسیر جاده ای واقع شده که بندر دیبل را به منهباری متصل می کند. پس از تحقیقات گسترده ای که انجام گرفته است، محل باستانی بندر دیبل با ویرانه هایی به وسعت 20 مایل در جنوب غربی تتا (شهری در ایالت سند و نزدیکی ایالت کینجار) و در فاصله 45 مایلی جنوب شرقی کراچی کشف گردید.

تمام این شهرهای باستانی در کرانۀ شرقی مکران و تحت ویژگی های خاصی با هم در ارتباط بوده اند. بسیاری از ویرانه های باستانی را مقبره های قابل توجهی تشکیل می دهند که با استفاده از سنگ و به سبک طراحی ای زیبا عمارت شده اند. این مقبره ها در فرهنگ محلی "کلمتی" خوانده می شوند، البته احتمال می رود شکل صحیح تر آن "کارمتی" باشد، این شواهد آشکار نشان می دهد معماری گوتیک (به تعریفی دیگر مغولی- اسلامی) سبکی برای آراستگی عمارات شهری آن دوره بوده است. شهرها و تمدن ها جملگی نابود شده اند، اما سنگ و سفال تنها چیزی است که از شهر مردگان برجای مانده است.

یک فرضیه محتمل نیز اینست که ویرانه های موصوف متعلق به قرمطیان باشد (قرامطه: گروهی از شیعیان اسماعیلی که در سال 899 میلادی در ملتان حکومت تشکیل دادند.)